فلسفه اذان واقامه چیست ؟

در ابتدا بايد گفت: فلسفه و حكمت بيش تر احكام و مقرارت اسلام براى ما مشخص نيست و ما تنها از باب تعبّد، آنها را پذيرفته ايم, و چون خداوند متعال و نبى گرامى اسلام (ص) و ائمه اطهار(ع) فرموده اند، يقين داريم تمام دستورهاي آنها مبتنى بر مصالح و مفاسد واقعي است؛ از اين رو با جان و دل از آنها اطاعت مى كنيم، اگر چه علت گفتارشان را ندانيم.
اما به طور كلي به نكته هايي در باب حكمت اذان و اقامه اشاره مي شود:

اولاً:  فصول اذان اولين بار توسط فرشتگان خوانده شده، زيرا در شب معراج وقتي پيامبر در آسمان نماز بجا آورد. اول جبرئيل اذان گفت به همين ترتيب بعد حضرت به اقامه نماز پرداخت.
چه اين كه دليل اصلي اذان و تكرار فصول آن دو بار در هر نوبت ( اذان و اقامه ) روايات است. امام صادق(ع) فرمود: «الْأَذَانُ مَثْنَى مَثْنَى وَ الْإِقَامَةُ مَثْنَى مَثْنَى»يعني هر يك از كلمات اذان و اقامه دو مرتبه تكرار شود.
حكمت اين مسئله ممكن است اين جهات باشد:
اذان، يكى از شعارهاى مهم اسلام است كه ضمن اشاره به اهميت نماز، وجه امتياز دين اسلام از ساير اديان است. اذان شعارى سكوت شكن، موزون، كوتاه، پرمحتوا و سازنده است كه در بردارنده اساسى ترين پايه هاى اعتقادى و جهت گيرى عملى مسلمانان است. اذان در اسلام، سرود الهى، شعار و ندايى جهت معرفى امت واحد اسلامي است.
هر گروه، جمعيت و ملتى براى معرفى خود، آگاهاندن مردم براى امرى و تجمع در جايى، از سرود يا شعار و يا وسيله اى استفاده مى كنند. ناقوس كليسا در مسيحيت، سرود ملى هر كشور و شيپور در برخى شهرها از آن جمله است.
در اسلام نيز براى اين امر مهم، اذان تشريع شد تا نشانه اى براى تجمع مردم و آمادگى آنان برا ى نماز باشد. اذان برخلاف ناقوس كليسا داراى محتوايى بس عميق است. حتى تكرار آن در نمازهاى فرادا، انسان را از غفلت بيدار كرده و او را به توحيد و عقايد اساسى اسلام هشيار مى سازد.

فلسفه تشريع اذان و تكرار آن، در حديثى طولاني از امام رضا (ع) چنين بيان شده است: «مردم كه مأمور به اذان شدند، علت هاى فراوان دارد، از جمله، آن كسى را كه سهو كرده، يادآور باشد. آن را كه غافل است، متنبه سازد . كسى كه وقت را نمى داند و از آن غافل است، هشيار سازد. اذان گو با اذانش مردم را به پرستش خالق دعوت مى كند، به آن ترغيب مى كند، اقرار به توحيد دارد، ايمان و اسلام را آشكار مى سازد. آن را كه فراموشش كرده، يادآورى مى كند.»

افزون بر موارد ياد شده، شايد يكى ديگر از مصلحت هاى تكرار اذان فلسفه تكرار نماز باشد، امام صادق (ع) در فلسفه وجوب و تكرار نماز مى فرمايند: خدا خواست كه مسلمانان نام و ياد محمد و دين او را از ياد نبرند. از اين رو نماز را برايشان واجب فرمود تا روزى پنج مرتبه به ياد او باشند . نامش را به زبان آورند . نماز و ياد خدا از آنان خواسته شد مبادا از ياد خدا غافل شوند و فراموش كنند. در نتيجه ياد و نامش محو شود.»
علل ياد شده در روايات و يا دريافت هاى عقلى در زمينه فلسفه احكام نوعا حكمت هاى احكام هستند، نه فلسفه و علت تام آن ها.

چند نمونه اذان به سبک تشیّع :

استاد راغب مصطفی غلوش در نغمه   رست

استاد عبدالنغم طوخی در نغمه   رست

استاد رحیم مؤذن زاده اردبیلی در نغمه  روح الارواح

استاد حسینعلی شریف در نغمه  حجاز

استاد عبد الوهاب طنطاوی در نغمه  رست

******************************************

 چند نمونه اذان به سبک اهل تسنّن :

استاد الدمنهوری در نغمه  حجاز

استاد محمد عمران در نغمه  بیات

استاد عبدالحکیم در نغمه  حجاز

استاد ناصر القطام در نغمه  کرد 

استاد بلال الفتحی در نغمه  عجم

 استاد یاسرالدوسری در نغمه  صبا

استاد مصطفی اسماعیل در نغمه  رست

استاد محمود علی البناء در نغمه  رست

استاد الترمذی در نغمه  بیات